„W oliwie tkwią siły życiowe”. Mądrość przysłowia odkrywa na nowo współczesna nauka. Oliwa zaliczana jest do SUPERFOOD. Skuteczne lekarstwo w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych. Stwierdzenie to dotyczy jedynie najwyższej kategorii oliwy z oliwek – extra virgin („dziewiczej”, „extra native”, EVOO).
Oliwa extra virgin zdobyła miano superfood, ponieważ:
Oliwa to bogate źródło minerałów i witamin A, E, K i B. Obfituje w polifenole – naturalne przeciwutleniacze, zdrowe tłuszcze jednonienasycone, w tym kwas oleinowy Omega-9. Pomaga zapobiegać m.in. chorobie wieńcowej, obniża poziom cholesterolu i ciśnienia krwi, zmniejsza efekt starzenia, wzmacnia układ odpornościowy oraz chroni przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.
O klasyfikacji pozyskanej w procesie produkcyjnym oliwy i przynależności do poszczególnych grup jakości decydują jej cechy organoleptyczne, kwasowość i skład chemiczny. A ten z kolei zależny od różnych czynników produkcji na każdym jego etapie: od uprawy, odmiany oliwek, zbioru, środka transportu, systemu uzyskiwania, czyli sposobu tłoczenia.
Cechą charakterystyczną oliwy jest bardzo wysoki stosunek jednonienasyconych kwasów tłuszczowych do kwasów nasyconych i wielonienasyconych. Większość kwasów tłuszczowych związana jest w cząsteczkach triacylogliceroli, a nieznaczna część występuje w postaci wolnych kwasów tłuszczowych. Ten ostatni parametr stanowi podstawę klasyfikacji oliwy z oliwek. Najlepsze oliwy mają niską kwasowość, nawet poniżej 0,2%. Jeśli oliwki użyte do produkcji oliwy są zbyt dojrzałe, zbyt długo były składowane przed tłoczeniem albo zostały uszkodzone podczas transportu, wzrasta w nich zawartość kwasów. I dlatego warto poznać cały proces produkcji i przechowywania. Informacji na ten temat nie umieszcza się w zasadzie na etykietach, ale producenci i importerzy powinni posiadać wiedzę i ją przekazywać. Niska kwasowość jest bardzo pożądana, jednakże nie jest wystarczającym wyróżnikiem świadczącym o dobrej jakości oliwy, gdyż pomimo niskiej kwasowości oliwa może się cechować np. niewłaściwą barwą, zapachem lub smakiem. Przegląd badań z ostatnich 15 lat wskazuje, że o jakości oliwy extra virgin świadczy zawartość polifenoli.
Oliwa zawiera związki, które ograniczają ryzyko chorób nowotworowych. Są to m. in. sterole (sitosterol, stigmasterol, campesterol), skwalen, który jest prekursorem w biosyntezie steroli, β-karoten, oraz hydroksytyrosol i oleuropeina. Stwierdzono, iż regularne spożywanie oliwy extra virgin zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, piersi, okrężnicy i skóry.
Oliwa jest bogatym źródłem polifenoli, w tym zawiera oleokantal (antyoksydant) – który odpowiedzialny jest za neutralizację wolnych rodników oraz działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Dzięki temu chroni przed wieloma chorobami, w tym sercowo-naczyniowymi, nowotworowymi czy neurodegeneracyjnymi. Pomaga w odbudowie tkanek i gojeniu się ran. Oliwa może być wykorzystywana w leczeniu chorób zespołu jelita drażliwego i zmianach miażdżycowych tętnic.
Oliwa extra virgin spowalnia proces starzenia się całego organizmu. Ale jest także chroni serce przed starzeniem się, czerwone krwinki przed degeneracją, redukuje nadciśnienie i chroni przed zawałami serca. Naukowcy z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego odkryli, że oleaceina w oliwa ekstra virgin, ma unikalną właściwość przeciwdziałania pękania szyjnej blaszki miażdżycowej, co może zapobiegać wysokiej śmiertelności m.in. z powodu udaru mózgu czy zawału serca. Codzienne spożywanie 40 mililitrów oliwy z oliwek obniża śmiertelność z powodu chorób serca o 40 %, zaś z powodu innych chorób – o 30 % Produkt ten musi jednak być najlepszej jakości.
Taka dieta redukuje ryzyko cukrzycy typu II o 50% w porównaniu z dietami niskotłuszczowymi, ponieważ oliwa bogata jest w jednonienasycone tłuszcze. Regularnie spożywana korzystnie wpływa na trzustkę, która odpowiada za regulowanie stężenia cukru we krwi.
Oliwa zawiera rozpuszczalne w tłuszczach witaminy A, D i E. Witamina A jest bardzo skutecznym antyutleniaczem i wzmacnia odporność. Służy ponadto do budowy skóry, wzmacnia włosy i paznokcie. Witamina D wspomaga natomiast przyswajanie wapnia i fosforu, jest nieodzowna do budowy kości i chrząstek. Jej brak powoduje skrzywienie kości, krzywicę, osteoporozę oraz skurcze mięśni. Innym ważnym składnikiem mineralnym oliwy jest wapń. Ten budulec zębów oraz kości jest też niezbędny do krzepnięcia krwi, wpływa na reakcje nerwów i mięśni. Brak wapnia prowadzi do osteoporozy, nerwowości oraz skurczów mięśni. Extra virgin zawiera też magnez, który przede wszystkim ma dobroczynny wpływ na serce. Potrzebny jest również do budowy kości i ścięgien.
Dzięki zawartości kwasu oleinowego przyczynia się do zachowania zdrowej równowagi cholesterolu we krwi. Obniża poziom złego cholesterolu LDL, a ponadto wpływa na zachowanie odpowiednich proporcji między poziomem HDL a LDL. Nienasycone kwasy tłuszczowe mają również zdolność unieszkodliwiania cholesterolu LDL, dzięki czemu jest on mniej groźny dla naczyń krwionośnych. Kwasy te obniżają również wrażliwość oksydacyjną LDL i zapobiegają w ten sposób jego chemicznej przemianie, która sprzyja odkładaniu się na ściankach naczyń.
Zanieczyszczone powietrze może prowadzić do stresu oksydacyjnego i stanów zapalnych, a tym samym złego samopoczucia i złego stanu zdrowia. Produkty bogate w substancje przeciwzapalne i antyoksydacyjne mogą temu przeciwdziałać. Oliwa może być i w tym przypadku pomocna.
Jako żywność przeciwzapalna zapobiega rozwojowi grzybicy, natomiast oliwa sama w sobie nie usunie pasożytów i grzybów z organizmu.
Extra virgin stymuluje metabolizm, poprawia proces trawienia – daje uczucie sytości a zjedzone potrawy są trawione wolniej. Dzięki swoim właściwościom odżywczym ułatwia kontrolę lub utratę wagi, zapobiega tworzeniu się kamieni żółciowych.
Wielu naukowców zauważyło znaczący wpływ diety śródziemnomorskiej, a szczególnie oliwy extra virgin na zdrowie psychiczne, emocjonalne oraz potencjał intelektualny. Zgodnie z badaniami hiszpańskich naukowców z Uniwersytetu Navarra i Las Palmas de Gran Canaria, regularne jej spożywanie chroni przed chorobami psychicznymi dzięki wielonienasyconym kwasom tłuszczowym. Kwasy tłuszczowe Omega-3 dostarczają „budulec” dla mózgu, przez co pozytywnie wpływają na rozwój umysłowy, poprawiają pamięć, procesy myślenia ukierunkowane na rozwiązywanie problemów. Wnioski z badań, przedstawione w Acta Pediatrica, wskazują, że uczniowie znacząco poprawiają swoje zdolności nauki i rozwiązywania testów po wprowadzeniu na stałe do ich diety extra virgin. Badania na Uniwersytecie w Montrealu wykazały zaś, że może chronić przed spadkiem motywacji i prowadzić do zwiększenia odwagi. Od kilku lat znane są też wyniki badań, że extra virgin zmniejsza ryzyko depresji oraz przeciwdziała chorobie Alzhaimera i Parkinsona. Należy podkreślić, że oliwa extra virgin dostarcza organizmowi wiele bioaktywnych składników, dzięki którym nie tylko ciało, ale także umysł i sfera emocjonalna może funkcjonować w sposób optymalny.
Przede wszystkim regularnie. Wystarczą 2 łyżki stołowe (23g) oliwy dziennie, by zaspokoić nasze zapotrzebowanie na kwas oleinowy, który reguluje poziom lipidów i cholesterolu we krwi. Pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia. Amerykańscy naukowcy odkryli także, że jego regularne spożywanie o 25-30% zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór piersi. Oliwa działa osłaniająco i powlekająco, słabo przeczyszczająco, w większych dawkach żółciopędnie, przeciwmiażdżycowo i antyagregacyjnie.
Prosta kombinacja cytryny, oliwy z oliwek i pieprzu na śniadanie jest silnym środkiem oczyszczającym i detoksykującym. Pozwala pozbyć się toksyn, które zakłócają prace wielu narządów, głównie wątroby i dodatkowo dostarczą jej potężnej dawki witamin i dobroczynnych kwasów tłuszczowych. Regularne spożywanie tej „mikstury” to doskonały sposób na regulowanie naturalnego współczynnika pH organizmu. Usprawnia również wchłanianie składników odżywczych w jelitach, wspomaga ich pracę zarazem prowokując do skuteczniejszego wydalania toksycznych substancji.